Дар робита ба вазъ байни Украина ва Русия, мутахассисони IT ба таври оммавӣ Русияро тарк карданд. Ба ин вазъ таҳримҳои ҷорӣкардаи Ғарб таъсири манфӣ мерасонад, зеро мутахассисони ин соҳа дар пасманзари таҳримҳо ба технологияҳои муосир дастрасӣ надоранд.
Мақомоти Русия тамоми кӯшишро ба харҷ медиҳанд, ки мутахассисони соҳаи технологияҳои иттилоотиро дар кишвар нигоҳ доранд. Дар бораи манъи бевоситаи рафтан гап нест – ба ҷои ин, давлат дар бораи чораҳои гуногуни ҳавасмандкунӣ кор мекунад. Масалан, дар аввали моҳи марти соли 2022 президенти Русия Владимир Путин фармонро дар бораи ҷорӣ кардани маҷмӯи сеюми чораҳо оид ба дастгирии саноати IT дар Русия имзо кард. Яке аз нуктаҳои асосӣ дар он таъхир аз артиш буд, ки ба кормандони ширкатҳои IT дода мешуд. Худи ширкатҳо имтиёзҳои зиёди андоз гирифтанд ва акнун метавонанд ба грантҳои гуногун ва қарзҳои имтиёзнок умед банданд. Аммо ин тадбирҳо натавонистаанд аз хуруҷи мутахассисони IT комилан пешгирӣ кунанд ва тибқи баъзе гузоришҳо, беш аз 70 ҳазор мутахассиси ин соҳа ва садҳо ҳазор нафар дар дигар соҳаҳо Русияро тарк кардаанд.
Мутахассисони IT ба куҷо муҳоҷират мекунанд?
ИМА ва Олмон макони маъмултарин барои мутахассисони IT боқӣ мемонанд. Аммо русҳо кишварҳои пасошӯравиро фаро намегиранд, зеро ба далели густариши забони русӣ, поин будани нархи амволи иҷора ва боз шудани марзҳо миёни кишварҳо мутобиқ шудан барои онҳо дар ин кишварҳо осонтар аст. Яке аз кишварҳое, ки мутахассисони соҳаи технологияҳои иттилоотӣ ба он ҷо рафтанро интихоб мекунанд, Қазоқистон аст. Сокинони Русия, Украина ва ҳатто Беларус ба Қазоқистон меоянд.
Кристина: “Дар Қазоқистон чунин маҳдудият вуҷуд надорад”
Кристина инчунин аз Москва ба Караганда парвоз кард. Вай аз Қазоқистон аст, вале аз 12-солагӣ дар Русия ба сар мебарад. Математик аз рӯи маълумот, аммо баъдтар худро дар соҳаи IT ёфт, ҳамчун таҳлилгар ва таҳиягар кор мекард. Ҳоло духтар дар хонаи хешовандон зиндагӣ мекунад ва дар ҷустуҷӯи кор аст.
«Ҳаракати ман стихиявист, гарчанде ки ман дар ин бора фикр мекардам. Ман вақте тасмим гирифтам, ки баста шудани кортҳои русӣ рух дод ва ман фаҳмидам, ки барои сафар ба хориҷ аз Русия ва ҳамзамон аз ҷиҳати молиявӣ озод будан, бояд корти ғайрирусӣ кушоям, ман тасмим гирифтам, ки дар Қазоқистон ин корро кунам. Ин сабаби аслӣ буд. Боз як ангезаи дигар вуҷуд дошт. Системаи молиявии Русия ҳоло таҳти таҳримот қарор дорад ва худи ҳукумат низ як қатор маҳдудиятҳоро ҷорӣ мекунад ”гуфт ӯ.
Ба гуфтаи вай, масалан, аз хориҷи кишвар гирифтани асъор мамнӯъ аст, низоми интиқоли пул аз кор мондааст.
«Дар робита ба рушди фаъолияти касбии ман, ин ба ман халал расонд, зеро ман навакак бо як ширкати амрикоӣ кор карда будам ва аллакай фаҳмидам, ки маош гирифта наметавонам. Дар Қазоқистон чунин маҳдудият вуҷуд надорад, бинобар ин, ин ба ман озодӣ медиҳад, ки дар ҷое ки мехоҳам, кор кунам. Дар айни замон ман ба рушди худ ҳамчун мутахассис, имконияти омӯхтани чизе ва маоши рақобатпазир таваҷҷӯҳ дорам. Агар ман дар Федератсияи Русия мемондам, пас ман бояд танҳо бозори Русияро ҳадаф қарор диҳам. Ман наметавонам бигӯям, ки ин даҳшатнок аст, аммо он гоҳ дар бораи маоши рақобатпазир ҳеҷ гуна савол вуҷуд надорад. Ва махсусан ин омил ба онҳое, ки забони англисиро хуб медонанд, мувофиқ нест. Шояд аз хамин сабаб ба ин чо омадани ин одамон бошад. Илова бар ин, бисёриҳо метарсанд, ки ногаҳон рафтан ғайриимкон мешавад ва ё раводид ҷорӣ карда мешавад, ки ба рафтани мутахассисони IT монеъ мешавад ”мегӯяд Кристина.
Дар Узбакистони ҳамсоя вазъ чӣ гуна аст?
Муовини вазири сармоягузории Узбакистон Шуҳрат Вафоев гуфт, ки мутахассисони IT-мутахассисон ба таври оммавӣ аз Федератсияи Русия ба Узбакистон кӯч бастаанд. Ва на танҳо барои ҷойгиркунии лоиҳаҳои худ, балки танҳо барои кори дурдаст. Ба андешаи ӯ, кӯчонидани мутахассисони соҳаи технологияҳои иттилоотӣ як сигнали хеле хуб барои Узбакистон ва иқтисоди он аст. Худи мутахассисон дар шароити хуб, бидуни таҳрими Ғарб ва ҳеҷ гуна маҳдудият кор кардан мехоҳанд. Ба гуфтаи Вафоев, ширкатҳои IT ҳатто ба Узбакистон дастаҳои пурра содир мекунанд.
Алексей аз Маскав (ном бо хоҳиши ҳамсӯҳбаташ иваз карда шуд – муаллиф) яке аз “IT-мардум”-и рус аст, ки ба Узбакистон муҳоҷират кардааст.
Алексей мегӯяд, ки дар Русия имкони идомаи корашро надорад.
Дар Русия мо имкони кор карданро аз даст додаем. Хидматҳо бо сабаби таҳримҳо баста шудаанд, мушкилот дар ҳисоббаробаркуниҳои молиявӣ мавҷуданд. Ширкатхои гарбй аз хамкорй бо фирмахои мо даст мекашанд. Барои хамин хам бисьёр одамон рафтанд. Ман Узбакистонро интихоб кардам, зеро дар Узбакистон таваллуд шудаам. Дар ин ҷо хешу табор ва дӯстон дорам. Бубинем, ки вазъият дигар мешавад, мо ба Русия бармегардем. Агар не, мо ба кишвари дигар меравем, — мегуяд Алексей.
Чаро Узбакистон барои мутахассисони IT ҷолиб аст?
Рӯзи 25 феврал Узбакистон барномаи кӯчонидани мутахассисони IT-и хориҷиро эълон кард. Ва дар авоили моҳи ҷорӣ Узбакистон ба додани раводидҳои IT – раводиди вижаи корӣ барои мутахассисон ва сармоягузорони соҳаи IT шурӯъ кард. Дар Узбакистон онҳо ваъда медиҳанд, ки ба мутахассисони хориҷӣ дар пайдо кардани манзил, пайдо кардани кор, соддатар кардани тартиби дарёфти иҷозаи будубош, додани раводиди меҳмонӣ ба хонаводаҳо ва шомил кардани фарзандонашон ба боғчаву мактабҳо кумак хоҳанд кард. Намояндаи IT-парки Тошканд ба Озодӣ гуфт, дар як моҳи охир ҳудуди 2000 мутахассиси IT дар чаҳорчӯби барномаи TashRush ба Узбакистон кӯчидаанд.
«На танҳо мутахассисони соҳаи технологияҳои иттилоотӣ, балки даҳҳо ширкатҳои IT ҳам ба Узбакистон ҳаракат мекунанд. Аммо мо наметавонем номи ин ширкатҳоро ба шумо бигӯем”, – гуфт корманди IT-парк. Ўзбекистон ахборот технологиялари ва коммуникацияларини ривожлантириш вазири
Шерзод Шерматов ваъда дод, ки сокинони IT-парк то соли 2028 аз пардохти тамоми андозҳои корпоративӣ ва пардохтҳои гумрукӣ озод карда мешаванд ва ширкатҳои IT, ки мехоҳанд ба кишвар кӯч кунанд, бо инфрасохтори зарурӣ таъмин хоҳанд шуд. Ба гуфтаи Шерматов, ба шарофати ҷалби коршиносони пешрафтаи хориҷӣ, IT-парки Ӯзбекистон метавонад ба як маркази пайвасткунандаи IT дар Осиёи Марказӣ табдил ёбад.
Бо мо вазъият чӣ гуна аст?
Теъдоди мутахассисони IT-и кӯчонидашударо на дар интернет ва на дар дигар манбаъҳо пайдо кардан мумкин набуд. Тоҷикистон чӣ гуна метавонист онҳоро ҷалб кунад? Бо сабаби вуруди мутахассисон дар шаҳри ҳамсояи Тошканд, қимати амволи иҷора боло меравад, Тоҷикистон метавонад нархи амволи ғайриманқул, зебоии табиат, кушоду равшан ва меҳмоннавозии мардуми маҳаллиро ҷалб кунад. Аммо як қатор омилҳое ҳастанд, ки метавонанд мутахассисони ин соҳаро боздоранд.
Биёед аз эҳтиёҷоти ҷудонашавандаи ҳар як мутахассиси IT – дастрасӣ ба интернети баландсуръат оғоз кунем. Пӯшида нест, ки суръати интернет дар кишвари мо бисёр чизҳои дилхоҳро тарк мекунад ва нархи интернет дар минтақа баландтарин аст.
Яке аз ҳамватанони мо гуфт, ки чаро Тоҷикистон барои муҳоҷирати мутахассисони IT ҷолиб нест:
Асосан мутахассисон ба кишварҳое сафар мекарданд, ки бо онҳо низоми раводид вуҷуд надорад ва дар он ҷо шароити мусоидтар барои кору зиндагӣ вуҷуд дорад. Мутаассифона, дар Тоҷикистон шароите нест, ки дар кишварҳои ҳамсоя, масалан дар Узбакистон вуҷуд дорад. Мушкилоти мо аз хариди чипта оғоз мешавад ва бо сиёсати пулию қарзӣ, вақте ки бо дарёфти асъори хориҷӣ мушкилот ба миён меояд, хотима меёбад. Дар Узбекистон сифати хизматрасонй хеле баланд аст. Илова бар ин, мо интернети ноустувор ва гаронбаҳо дорем, қайд мекунад Фирӯз.
Ба гуфтаи ин ҷавон, Тоҷикистон бояд барои ҷалби мутахассисони соҳаи технологияҳои иттилоотӣ корҳои зиёдеро анҷом диҳад. Аммо бидуни ислоҳоти қонунгузорӣ, тағирот дар инфрасохтор ва шароит барои ҷалби ҳамон мутахассисони хориҷӣ ин муддати хеле тӯлонӣ хоҳад буд. Ҷавон ҳам аз набудани маълумот дар бораи кишвар шикоят мекунад.
Ба эътиқоди ӯ, вақте мутахассиси хориҷӣ ба осонӣ дар миёни мардум маълумот пайдо намекунад, ин кишварро кӯч додан намедонад. Ҳамон Узбакистон дар ин самт барои ҷалби сайёҳон як маъракаи таблиғотии хеле густурда мебарад.
Бо умед ба оянда
Дар Тоҷикистон технопарк нест, дар ҳоли ҳозир он дар нақша ҳаст, дар нақшаи соли дуюм ҳаст. Дар маълумоти паҳншуда Корхонаи воҳиди давлатӣ хабар медиҳад, ки IT-Park дар кишвар аввалин шуда, синтези ҳамгироии илм, маориф ва технологияҳои олӣ хоҳад буд. Дар ҳамин ҳол, дар бораи кай амалӣ шудани ин идея хабар дода нашудааст.
Идеяи таъсиси технопарк соли гузашта эълон шуда буд, вале баъдан ҷомеаи коршиносон ба як қатор мушкилоте, ки то имрӯз ҳал нашудаанд ва мавҷуд набудани ҳаракат дар самти рафъи ин монеаҳо ишора карданд.
Мушкилоти асосӣ интернети пастсифат ва ноустувор ва инчунин набудани иродаи сиёсӣ ва дастгирии ин соҳа мебошанд, ки ин соҳаро хеле осебпазир мекунад. Аммо ба ҳақиқат ва рақамҳо бо чашм нигоҳ кунем, бахши IT метавонад ба иқтисоди кишвари мо маблағи калон ворид кунад.
Азбаски рушди ин соҳа дар бисёр кишварҳо авлавият дорад ва арзиши саҳмияҳои бузургҷуссаҳои IT ва кормандони онҳо танҳо афзоиш меёбад. Инчунин, рушди ин самт ба рушди технологияҳои иттилоотӣ такони бахшида, ҷавононро ба омода кардани ихтисосҳои дар ин соҳа хеле серталаб мегардонад. Аммо омилҳое ҳастанд, ки дар рушди ин соҳа монеа эҷод мекунанд ва бидуни маблағгузории дуруст ва таваҷҷӯҳ ба рушди соҳаи технологияҳои иттилоотӣ мушкилот ҳал намешавад.
