Коршиносони соҳа мегӯянд, набуди шароити зарурӣ дар соҳаи технологияҳои иттилоотӣ ва таваҷҷуҳи заиф ба илмҳои дақиқ дар Тоҷикистон кишварро аз бартариҳои назарраси иқтисодӣ маҳрум мекунад. Мақомот дилашонро гум накарда, ният доранд, ки дар давоми бист соли оянда ба натиҷае ноил шаванд.

Дар пасманзари ҳамлаи низомии Русия ба Украина, ҳазорон нафар мутахассисони соҳаи технологияҳои иттилоотӣ аз Русия ба кишварҳои Осиёи Марказӣ мераванд. Дар сӯҳбат бо расонаҳо онҳо қайд мекунанд, ки ба далели мавҷуд будани интернет ва дигар хадамот асосан Алмаато, Тошканду Бишкекро барои зиндагӣ ва кори дурдаст интихоб мекунанд. Бисёриҳо тиҷорати худро мекушоянд ва дар як макони нав сармоягузорӣ мекунанд. Дар ин замина Тоҷикистон, ки бадтарин нишондодҳои дастрасии интернетро дорад, дар ҷалби маблағҳои иловагӣ ба иқтисоди худ аз кишварҳои ҳамсоя ақиб мемонад.

Мутахассисони соҳаҳои техникӣ қайд мекунанд, ки набудани шароит дар соҳаи технологияҳои иттилоотӣ ва табиатшиносӣ таваҷҷӯҳи сусти ҷавононро ба ин соҳаҳо ба вуҷуд оварда, иқтисодиёт аз дурнамои бузурги молиявию технологӣ маҳрум аст.

Перспективахои гумшуда

«Ҳангоми интихоби кишвар мутахассисон сифати интернет, арзиши хизматрасониҳои гуногун ва эътимоднокии бахши бонкиро дар мадди аввал мегузоранд. Мутаассифона, аз рӯи ин нишондодҳо Тоҷикистон аз ҳамсояҳои худ хеле ақиб мондааст», – мегӯяд мутахассиси соҳаи технологияҳои иттилоотӣ Парвиз Ошурмамадов, ки ҳоло дар Олмон кор мекунад.

Ба гуфтаи ӯ, кишварҳои дигар тавонистаанд паркҳои технологӣ таъсис диҳанд, ки дар онҳо даҳҳо ширкат аллакай фаъолият доранд ва имтиёзҳои дахлдори андоз доранд ва даҳҳо ва садҳо миллион долларро ба кишварҳои худ ҷалб мекунанд.

«Кишварҳои Осиё, Аврупои Шарқӣ, Ҳиндустон дар кишварҳои худ фармоиш мегиранд, лоиҳаҳо таҳия мекунанд ва миллионҳо доллар мегиранд. Ин маблағ иқтисодро дастгирӣ намуда, мардумро ба соҳибкорӣ ҳавасманд мекунад ва некӯаҳволии шаҳрвандонро боло мебарад», – қайд мекунад ҳамсӯҳбати мо.

Мутахассис мутмаин аст, ки бо ташаккули шароит ва пайдо шудани ширкатҳои муваффақ дар Тоҷикистон ангезаи ҷалби ҷавонон ба як навъи нави фоидаовар дар бозор пайдо хоҳад шуд.

Ҷойгиршавии ҳамсояҳо

Вазорати саноат ва фанновариҳои нави Тоҷикистон дар якҷоягӣ бо Донишгоҳи Осиёи Марказӣ ва StrategEast дар солҳои ахир таҷрибаи кишварҳои дигарро барои таъсиси паркҳои IT-парк меомӯзанд. Коршиносони мустақил қайд мекунанд, ки бидуни чаҳорчӯби қонунии мувофиқ ва дастрасии интернет лоиҳа наметавонад амалӣ шавад.

Зимнан, нахустин парки IT дар Қазоқистон дар соли 2003, дар Қирғизистон дар соли 2013, дар Туркманистон дар соли 2018 ва дар Узбакистон дар соли 2019 таъсис ёфтааст.

Тоҷикистон дар Гузориши технология ва инноватсия 2021, ки 25 феврали соли 2021 аз ҷониби Конфронси СММ оид ба тиҷорат ва рушд нашр шуд, дар қатори 15 кишвари омодаи бештар ба технологияҳои нави ҷаҳон шомил шудааст.

Илмҳои дақиқ

Тайёр набудани мактаббачагон ва чавонон ба фанхои табиатшиноей ва техникй низ вобаста аст. Мушкилот солҳо боз дар сатҳҳои мухталиф то раисиҷумҳур матраҳ мешавад, аммо то ҳол пешравӣ мушоҳида нашудааст.

«Одатан ҷавонони мо ва волидони онҳо ҳангоми интихоби касб на худи касб, балки тарзи зиндагии мутахассисро интихоб мекунанд. Вацте ки студенти институти тиббй мешавад, вай дар нацшаи табобат кардани одамон нест, балки мехохад, ки мисли духтур зиндагй кунад ва аз беморон пул гирад… Агар хохем, ки одамон бештар аз фанхои химияю физика хонанд, ба мо чавонон лозим аст, ки гирду атрофро бубинанд. онхо намояндагони бомуваффакияти ин илмхо мебошанд, — менависад физики чавони точик Ризо Бахромзода.

Яке аз кормандони Фарҳангистони улуми Тоҷикистон адами ташвиқ ба омӯзиши илмҳои табиатшиносӣ ва фаннӣ аз мураккабии онҳо ва ҳамчунин набуди дурнамои минбаъдаи кор аст, зеро саноати кишвар комилан хароб шудааст. «Дар натиҷа, хоҳиши хушку холӣ пайдо мешавад, ки мо дар иқтисодиёт, саноати ҳарбӣ ва ғайра аз ҷиҳати технологӣ пешрафта бошем, аммо барои ҷалби мардум ба ин соҳа шароит вуҷуд надорад», – қайд мекунад ҳамсӯҳбати мо.

Эмомалӣ Раҳмон, раисиҷумҳури Тоҷикистон, моҳи феврали соли ҷорӣ бо имзои як фармон солҳои 2020-2040 “Бист соли омӯзиш ва рушди илмҳои табиатшиносӣ, дақиқ ва риёзӣ дар соҳаи илму маориф” эълон шуд. Ҳадафи ташаббус ташаккули ҷаҳонбинии илмӣ, рушди тафаккури техникӣ, таҳкими робитаи илм бо истеҳсолот, ҷалби ҷавонон ба навоварӣ мебошад.

Кормандони Академияи илмҳо қайд мекунанд, ки дар чаҳорчӯби ин барнома бори нахуст баргузор намудани озмунҳо аз фанҳои дақиқ байни ҷавонон бо мукофотҳои пулӣ шурӯъ шудааст, ки ин як қадами муҳим дар самти таблиғи илмҳои дақиқ мебошад.

Хоҳиш ҳаст, намуна нест

Нур Сафаров, шореҳи иқтисодӣ мегӯяд, барои ҷалби соҳибкорони маҳаллӣ дар бунёди ин соҳа барои Тоҷикистон солҳо ва сармоягузории қобили мулоҳиза лозим аст.

«Дар ин замина ҳоло Чин ҳамчун сармоягузор дар Тоҷикистон пешсаф аст. Тақрибан 99% тамоми сармоягузориҳо ба саноати кӯҳӣ ширкатҳои чинӣ мебошанд. Дар ин бобат хитоихо бо пулу майна меоянд, яъне. инженерхо ва мутахассисон тайёр карданд